Zwarte magie

Zwart en wit is een kwestie, ook in muziek, of we willen of niet. Toen ik zo’n halfjaar geleden de soulveteraan Dan Penn voor Heaven interviewde, bleef het punt niet onbesproken.

Penn is een van de roemruchte (witte) muzikanten die in de jaren zestig in Memphis en Muscle Shoals de bloeitijd van de soul mede mogelijk maakten. De soulscene was in die jaren opvallend multi-coloured. De zangers en zangeressen waren overwegend zwart, veel sessiemuzikanten en songschrijvers waren blank. “Buiten de studio was het Zuiden nog gesegregeerd, maar in de studio letten we niet op huidskleur”, vertelde Penn. “Tot de moord op Martin Luther King in 1968, die zie ik echt als een keerpunt. Iedereen was daardoor aangedaan en veel zwarte artiesten meden het Zuiden voortaan. Ze voelden er zich niet meer op hun gemak.” 

Februari is Black History Month. Ik was niet bekend met het fenomeen, maar dat zegt waarschijnlijk iets over mijn – zoals dat tegenwoordig heet – witte perspectief. Diverse platenlabels brachten bijzondere heruitgaven uit van albums door zwarte artiesten. Concord Records kwam met een veelomvattende compilatie met de titel Celebrate Black Voices, zestig nummers uit heden en verleden van onder meer Sarah Vaughan, Carla Thomas, Odetta, Mavis Staples, Lizz Wright, Abbey Lincoln, Ray Charles, William Bell, Valerie June, Isaac Hayes en Celeste. Het is een feest voor het oor en mijn zegen heeft het. Maar toch vraag ik me ook af: benadrukt zo’n goedbedoeld initiatief niet juist het onderscheid tussen wit en zwart, waardoor het juist voer kan geven aan verderfelijk gedachtegoed?

Ik kom daar niet goed uit. Ook muziek is niet kleurenblind en ik kan niets inbrengen tegen een eerbetoon aan grote ‘zwarte stemmen’. Maar soms wil ik gewoon genieten zonder bijgedachten, zonder gewetensbezwaren, zonder scepsis. Want hoe gemakkelijk zou je ook de prachtige Concord-uitgave onderuit kunnen halen door te wijzen op het wel erg eenzijdige Amerikaanse karakter van de compilatie? Waar zijn de stemmen uit Afrika?

Maar laten we alle muizenissen wegblazen. Ik beveel Celebrate Black Voices van harte aan. Op Spotify zag ik overigens diverse speellijsten staan met dezelfde of een soortgelijke titel. Luister er in ieder geval deze maand naar.
Het meest overtuigende bewijs voor de kracht van de ‘zwarte stem’ is in mijn ogen het album How Many Roads Black America Sings Bob Dylan uit 2010 (ACE CDCHD 1278), met een compilatie van Dylan-covers door O.V. Wright, Howard Tate, Nina Simone en anderen. Een verstokte Dylan-hater, die ik de nummers liet horen, ging acuut van hem houden. Dat is de (zwarte) magie van muziek.