Tears For Fears’ meesterwerk Seeds Of Love

Afgelopen vrijdag verscheen de heruitgave van het derde Tears for Fears album Seeds Of Love uit 1989. Eindelijk, want de ‘jubileumuitgave’ werd natuurlijk eigenlijk al vorig jaar verwacht. Naast een vinyleditie en een genereus gevulde dubbel-cd is hét hebbeding voor de vele fans die de Britse groep nog altijd heeft uit de vijf schijven bestlaande superdeluxe boxset.

Door Eddie Aarts
 
Curt Smith en Roland Orzabal, de oprichters van de groep, zijn geen nieuwkomers wanneer Tears For Fears in 1981 voor het eerst van zich laat horen. Ze deden al ervaring op in de groep Graduate waarmee ze een album maakten. Hun single Elvis Should Play Ska snuffelde zelfs even aan de hitlijsten. Smith en Orzabal willen echter iets anders en wanneer Are Friends Electric van Gary Numans Tubeway Army nummer één blijkt te kunnen worden en begin jaren tachtig ook voor acts als Depeche Mode en Orchestral Manoeuvres in the Dark succes is weggelegd, is dat voor de heren het signaal dat de wat ze voor ogen hebben kans van slagen heeft.

Psychotherapeut

Muzikale inspiratiebronnen zijn bijvoorbeeld Eno & Byrne’s My Life In The Bush of Ghosts en het derde soloalbum van Peter Gabriel, waarop bekkens geheel ontbreken en effectief gebruik wordt gemaakt van ‘gestemde’ percussie. De naam van de band is afgeleid van de therapieën en theorieën van de Amerikaanse psychotherapeut Arthur Janov. Orzabal en Smith bezien hun eigen, niet vlekkeloos verlopen jeugd met andere ogen na het lezen van zijn boek en aldus opgedane denkbeelden weerklinken in hun muziek. Dat is bijvoorbeeld te horen op de eerste single Pale Shelter, die niet alleen in Engeland aanslaat maar ook het progressievere danspubliek in Amerika kan bekoren. Mad World en Change doen het zo mogelijk nog beter.
 
Kastje

In ons land komt de belangstelling aanvankelijk vooral van het alternatieve publiek, al vertoeft Change een aantal weken in de tipparade en haalt Mad World geregeld de radio. Het Nederlandse podiumdebuut op vrijdag 13 mei 1983 in Paradiso wordt niet onverdeeld positief ontvangen. Ik was erbij en vond het een uitstekend concert, maar mijn opperbeste stemming speelde wellicht een rol (eerder die dag had ik mijn laatste twee havo-examens afgelegd). Diverse journalisten zijn echter wat zuiniger in hun oordeel en vallen over enkele elementen die ‘uit een kastje’ kwamen. In mijn beleving deden die geen moment iets af aan hetgeen Roland, Curt en de begeleidende slagwerker en twee toetsenisten presteerden. Het was geen playbackshow; er liepen in een paar nummers alleen wat voorgeprogrammeerde (ritme)tracks mee. We bevonden ons nog maar aan het begin van het ‘sample-tijdperk’, dus de criticasters zouden nog veel meer voor hun kiezen krijgen.
 
Doorbraak

Toch duurt het niet lang voor Nederland alsnog overstag gaat, want al in februari 1984 verschijnt Songs From The Big Chair. Het door Chris Hughes geproduceerde album wordt met lof overladen en lijkt dankzij uitstekend gitaarspel en een nadrukkelijker rol voor piano en saxofoon veel meer op het poppubliek toegesneden. Ook de inhoud is toegankelijker; Orzabal zingt nog steeds over zaken die hem aan het hart gaan of zijn publiek aan het hart zouden moeten gaan, maar de ideeën en sfeer zijn minder duister en zorgelijk dan voorheen. Hij richtte zijn blik van binnen naar buiten, zou hij er zelf later over zeggen. Zijn diepere gedachten ontgaan menigeen, staat het succes van de band niet in de weg. Songs als Shout of Everybody Wants To Rule The World laten zich direct meezingen en worden dikke hits. Ook in Nederland waar ze respectievelijk de eerste en tweede plaats van de top 40 halen. Elders in de wereld is dat niet anders. Vooral in de VS genieten Tears for Fears en een flinke golf Britse collega’s al snel flinke populariteit als hun muziek dankzij de opkomst van muziekzenders als MTV ineens talloze Amerikaanse huishoudens bereikt.
 
Toch blijft het daarna jarenlang angstvallig stil rond de groep, die het nieuwe succes niet lijkt te kunnen of willen prolongeren met nieuw werk. Daar zijn, zo maken de liner notes van de nieuwe boxset duidelijk, verschillende redenen voor. Zo raakt het duo de lol in het muziekmaken kwijt tijdens de slopende tours na het verschijnen van Songs From The Big Chair. Smiths huwelijk strandt en hij begint een transatlantische nieuwe relatie die de samenwerking verandert. En wanneer er, vooral door Orzabal, weer geschreven wordt blijkt het niet te boteren met de betrokken producers. Het door de wol geverfde duo Clive Langer en Alan Winstanley wordt na een paar maanden afgeserveerd. Ook Chris Hughes doet, vermoedelijk meer uit beleefdheid, een poging maar bijt zich stuk.
 
Smaakmakers

Uiteindelijk besluit het duo de plaat zelf te produceren. De ‘gebleven’ geluidsman Dave Bascombe blijkt daarbij een belangrijke constante. Ook voor Nicky Holland, die als toetseniste en achtergrondzangeres meetourde, is een belangrijke rol weggelegd. De ook als songwriter bepaald niet onervaren Holland ontpopt zich als ideale sparringpartner voor Orzabal en zal uiteindelijk de credits van maar liefst vijf nummers met hem delen.
Wanneer zich nog wat smaakmakende gastmusici bij hen voegen krijgt de boel definitief momentum. Drummer Manu Katché en bassist Pino Palladino – waarvoor Smith in enkele nummers probleemloos plaatsmaakt – zijn geluidsbepalend, maar de opvallendste en bekendste ‘nieuwkomer’ is zangeres/pianiste Oleta Adams. Roland en Curt ‘ontdekten’ de met gospel en jazz opgegroeide Amerikaanse ooit spelend in een hotel in Kansas en waren direct onder de indruk. Van haar kwaliteiten én van haar speelplezier; iets dat zijzelf op dat moment juist helemaal kwijt waren. Keerpunt in het proces is een ‘jamsessie’ in de Londense Townhouse Studio, waar dingen op hun plaats beginnen te vallen.
De voltooiing heeft desalniettemin nog flink wat voeten in aarde. Het vakmanschap en de muzikale inzichten Tears for Fears hebben in de tussenligggende jaren een fikse ontwikkeling doorgemaakt met als gevolg een bijna overdadige, kritische aandacht voor details die ervoor zorgt dat ook de eindmix nog geruime tijd op zich laat wachten. 
 
Seeds Of Love

Eind augustus 1989 is daar dan toch opeens single Sowing The Seeds Of Love. Het titelnummer van het enkele weken later verschijnende album blijkt – zeker in de versie die daarop staat – een en weelderig gearrangeerde luistertrip vol verrassende wendingen die sterke herinneringen oproept aan The Beatles ten tijde van Magical Mystery Tour. Tears for Fears is terug, heeft meteen weer een knoepert van een hit te pakken en voegt er met Woman In Chains snel nog één aan toe. Het gloedvolle duet met Oleta Adams legt de basis voor haar latere solosucces en minstens zo fantastisch is haar bijdrage aan Bad Man’s Song. Ook dit nummer kent na Hollands piano-opening mooie koerswijzigingen die tussen spierballenrock, soul en jazz laveren. De derde, door Smith gezongen single Advice For The Young At Heart completeert een onverwoestbare plaatkant. Dat de plaat drie succesvolle singles oplevert mag op zich al een klein wonder heten, want Seeds Of Love is vóór alles een echt album: slechts twee van de nummers zijn korter dan zes minuten en zelfs die zijn met ruim viereneenhalve minuut in hun originele vorm niet bepaald radiovriendelijk.
Met uitersten als het uitbundige Year Of The Knife en het subtiele slotstuk Famous Last Words mag ook de b-kant rijkgeschakeerd heten, maar het belachelijk sterke openingskwartet zal tot de dag van vandaag onderdeel van vrijwel elk Tears For Fears concert blijven.
Dat wil zeggen, sinds de groep weer bij elkaar is. Want niet lang na het verschijnen van Seeds Of Love besluit Smith (wiens inbreng in de loop van de tijd steeds kleiner is geworden) de groep te verlaten en naar New York te verhuizen. Orzabal maakt als Tears For Fears en onder eigen naam nog enkele albums, maar begin deze eeuw wordt het duo herenigd en sindsdien wordt er met enige regelmaat getourd en in 2004 verscheen zelfs een nieuw album: Everybody Loves A Happy Ending.
 
Hoogtepunt

De heren staan dus ook allang weer op goede voet wanneer in 2013 en 2014 The Hurting en Songs From The Big Chair hun dertigste verjaardag vieren. De jubilea worden gevierd met fraaie en rijkgevulde cd-boxsets. Reikhalzend wordt door de liefhebbers dus ook uitgezien naar zo’n superdeluxe editie van Seeds Of Love, die logischerwijs in 2019 het licht zal zien. Maar net zoals bij het origineel het geval is, laat die langer op zich wachten dan gehoopt. Gelukkig blijkt het wachten de moeite waard te zijn geweest. Het originele album wordt natuurlijk aangevuld met een flink aantal b-kanten, single-edits en alternatieve mixen. Maar waar z’n twee voorgangers voorts radiosessies en liveopnamen als extra’s bevatten, geven de bonustracks ditmaal inzicht in de totstandkoming van het album. Demo’s en tussentijdse (instrumentale) versies laten horen hoe duidelijk omlijnd de concepten vaak al waren, maar illustreren vooral hoeveel aandacht er nog aan details en geluid is besteed tijdens de aan overdaad grenzende productie zelf. Een langere versie van Sowing The Seeds Of Love blijkt in de reservetijd heerlijk te ontsporen. Ook horen we hoe de afgehaakte Langer en Winstanley een nummer als Badman’s Song interpreteerden. Zonder twijfel het veelzeggendst zijn echter zes opnamen uit de Townhouse jamsessies. Zo’n dertig minuten lang luisteren we mee tijdens de gelegenheid waarbij Orzabal, Adams, Katché en Palladino elkaar vinden… ongedwongen improviserend en elkaar aftastend, soms in woordeloze klanken zingend, grappend en onmiskenbaar met plezier musicerend. We zijn een beetje getuige van de ‘doorstart’ die zal resulteren in het oeuvrehoogtepunt van Tears for Fears.
 
Voor de geluidsgekken bevat de boxset een dvd met daarop de originele, door Bob Clearmountain gemasterde versie en de mix die Andrew Waters in 2015 in Abbey Road maakte. Helemaal nieuw en voor liefhebbers ongetwijfeld het begerenswaardigst is de 5.1 mix die door niemand minder dan Steven Wilson werd gedaan, soms op basis van wel 100 geluidssporen, in nauwe samenwerking met Bascombe en Orzabal. Wilson is in de regel bescheiden over zijn verrichtingen en ziet zijn werk niet als ‘verbeteren’. “Het is altijd een kwestie van smaak of iemand mijn mix verkiest boven het origineel.” Over deze plaat voegde hij daar onlangs aan toe: “Het origineel van Seeds Of Love is geluidstechnisch een van de best klinkende albums die ik ooit heb gehoord.” Waarvan akte.