Op het tweede gehoor: Wat maakt een lied authentiek?

Tussen oktober 2017 en december 2018 trad Bruce Springsteen in totaal 236 keer op in een theater aan Broadway in New York, met een mix van persoonlijke verhalen en akoestische liedjes. Het was een behoorlijk exclusieve gelegenheid, met een naar Bruce’ maatstaven relatief klein publiek en fikse toegangsprijzen. Sinds 2019 kun je de registratie Springsteen On Broadway op Netflix vinden.

Door Chris Bernasco

Springsteens voorstelling is een boeiend schouwspel. The Boss is sowieso een podiumdier, en hij houdt ervan zijn publiek op speelse wijze te prikkelen. ‘Ik heb nooit een gewone baan gehad’, bekent hij aan het begin van de voorstelling, met een brede grijns op zijn gezicht. ‘Nooit in een fabriek aan de lopende band gestaan. Nooit vijf dagen per week van 9 tot 5 gewerkt. Ik ben belachelijk succesvol geworden met liedjes over ervaringen die ik zelf nooit heb gehad. Ik heb het allemaal verzonnen. Niet slecht, hè?’
Het publiek lijkt er wat aarzelend om te lachen. Springsteen haalt hiermee dan ook een – vaak onuitgesproken – regel in de popmuziek onderuit: dat de liedjes die we horen ‘echt’, ‘authentiek’ moeten zijn, en de bezongen gebeurtenissen en emoties uit het leven van de artiest gegrepen.

Gelet op de vele reality-series op tv en aanprijzingen van ‘waargebeurd’ op boeken lijkt dit dogma – dat waargebeurd ‘echter’ is dan verzonnen – steeds verder om zich heen te grijpen. Ik vind dat behoorlijk zorgwekkend, want er liggen twee grote misvattingen aan ten grondslag. Een: dat een verhaal of lied een getrouwe weergave kan zijn van de werkelijkheid in plaats van een persoonlijke verwerking daarvan. En twee: dat mensen alleen in staat zijn iets uit te drukken wat ze zelf aan den lijve hebben ondervonden.
Een overtuigend lied is volgens mij iets heel anders. Het is iets dat gemaakt is door een liedjesschrijver die zich zó in iemand (zichzelf of een ander) en in een situatie heeft verplaatst en dat zo weet te brengen dat hij jou als luisteraar verleidt om op jouw beurt in de huid van die persoon te kruipen, die voor een kort moment zelfs te zíjn. Dan is het echt en authentiek.

Ik geef toe, ik wíl daar ook graag in geloven. Want dit impliceert dat het mogelijk is om ons in een ander te verplaatsen, dat we in staat zijn om niet-zelf-ondergane ervaringen toch te ondergaan. Springsteen maakte er op het Broadway-podium een grap van, maar de onderliggende boodschap is bloedserieus. The Boss geeft zijn publiek hiermee een hoopvolle boodschap: wij zijn individuen, maar we kunnen ons in elkaar inleven, elkaar bereiken. Hoop geven is ook wat hij in zijn liedjes doet, van The Promised Land tot The Rising. Ook in dat opzicht is hij trouw aan zichzelf – en volledig authentiek.

Chris Bernasco geeft hier eens in de maand een bijzondere kijk op popmuziek.