Nederlands Blazers Ensemble brengt Jamaica naar Nederland

Het Nederlands Blazers Ensemble (NBE) tourt van 5 tot en met 18 mei door ons land met het bijzondere programma ‘Made in Jamaica’. Materiaal en inspiratie daarvoor vond het orkest tijdens een reis naar Jamaica, de bakermat van de reggae. Daar werd samengewerkt met jong lokaal talent én gevestigde namen, van wie er enkele speciaal naar Nederland komen om tijdens de tournee hun opwachting te maken.

Tekst: Eddie Aarts
 
Wie bekend is met het NBE, weet dat zulke avontuurlijke, prikkelende en spannende samenwerkingen het orkest op het lijf geschreven zijn. Eerder ondernam het Ensemble voor wederzijdse muzikale kruisbestuivingen al reizen naar Suriname, Benin, Cuba en Georgië en in februari van dit jaar reisde het gezelschap af naar de Jamaicaanse hoofdstad Kingston.

Artistiek leider Bart Schneemann en zakelijk leider Niek Wijns ‘verkenden’ het eiland ter voorbereiding. Ze deden dat samen met de al vanaf het eerste moment bij het project betrokken Michelle Boekhout van Solinge van Black Star Foundation. Die stichting zet zich al ruim 20 jaar in voor de promotie van reggae in Nederland en mede dankzij haar muzikale netwerk en kennis van het reilen en zeilen op Jamaica kreeg het programma vorm.
 
Soon come

De rest van de musici wist bij vertrek nog vrij weinig. Trompettist Bas Duister: “Wij kregen eerst vooral te horen: het is gevaarlijk, je moet oppassen, ga niet alleen op pad. Maar wat de muziek betreft begonnen we volledig blanco. En dat is het leuke, dat doen we eigenlijk altijd in deze tours met een ‘Made in…’ programma. In Georgië kwamen we zo de mooiste koormuziek tegen, op Cuba uiteraard de salsa en in Benin complexe Afrikaanse ritmes waar wij als Europeanen eigenlijk nauwelijks mee uit de voeten kunnen. Daar moesten we ook nog een taalbarrière overbruggen. Maar de verrijking komt als je voor alles openstaat. Dat heeft eigenlijk onze hele groep wel en daardoor kom je tot de mooiste projecten. Je spreekt met je hart en vooral met je muziek en dan kom je erachter dat dat een vrij universele taal is.”
Op het Caribische eiland wachtte de groep een intensief programma. Er werd kennisgemaakt met het eiland en met het dagelijks leven van zijn bewoners. Letterlijk vanaf het eerste moment, want tijdens de tweemaal door motorpech onderbroken busrit naar Kingston ondervonden de orkestleden waarom de uitspraak soon come (het komt  voor elkaar, maar alles op z’n tijd) zo’n begrip is op Jamaica. Maar er was ook vooral aandacht voor de cultuur en de grote invloed daarop van Rastafari, de ter plekke ontstane levensbeschouwing. Een eyeopener onder meer voor Duister: “Ik had werkelijk geen idee hoe belangrijk dat geloof als achtergrond van de muziek was. Op gegeven moment vroeg ik aan Michelle waarom ze voortdurend ‘Jah’ riepen en begreep toen pas dat ze eigenlijk de hele tijd hun god aanriepen. Nadat we wat meer van die geschiedenis hadden gehoord werd ook duidelijk waar veel teksten om draaiden en waar ze hun kracht uit halen.”

Typische ritmiek

Dat de muziek steeds centraal stond, spreekt voor zich. Ook nu was sprake van een wederzijdse uitwisseling. Zo werd intensief samengewerkt met de studenten van het Edna Manley College in Kingston. Daarbij werd de Jamaicaanse muziek verkend, die ooit in de achterbuurten van Kingston ontstond in de vorm van flink op jazz en rhythm-and-blues geënte ska en vervolgens via rocksteady, reggae en ragga doordrong tot alle hoeken van de wereld. Maar ook het ‘gebruikelijke’ repertoire van het NBE kwam aan bod. Waar de voor zo’n klein eiland ongekend invloedrijke en enorme hoeveelheid muziek écht gemaakt werd, bleek tijdens een  samenwerking met wat gepokte en gemazelde sessiemusici in een van de vele studio’s in Kingston. Bas Duister: “Zanger Kiddus I nodigde ons uit om samen op te nemen en in de studio zaten zijn bandleden. Die waren overigens net zo verbaasd over een aantal van onze instrumenten als wij over hún manier van werken.” NBE-contrabassist Felix Lashmar was vooral getroffen door de typische ritmiek van de Jamaicanen: “Ik ben met veel soorten muziek opgegroeid, maar klassieke muziek is wat ik vooral doe. Toen ik jonger was heb ik ook wel wat rock en jazz gespeeld, maar nooit reggae. Het was echt een avontuur; het is hún muziek maar ik heb zoveel geleerd. Vooral qua timing. Ik veronderstelde dat de reggaebas heel laidback was, maar heb ontdekt dat die juist enorm veel energie aan de muziek geeft. De basgitaar is eigenlijk zelfs het belangrijkste instrument, maar ik kon dat met hetzelfde gevoel mooi aanvullen en heb daarvan genoten.”
 
Verwachtingen bijstellen

Opstartproblemen bezorgden percussioniste Laura Trompetter een memorabele dag, waarop ze de kans kreeg meer Jamaica te proeven dan veel collega’s. Anderen kunnen makkelijk met hun instrument op reis, maar het lijvige en uitgebreide instrumentarium dat zij beheerst maakt dat bijna onmogelijk. Afgesproken was dus dat ter plekke instrumenten beschikbaar zouden zijn, maar ze trof alleen een tamelijk valse xylofoon. Dat viel tegen en dus lag er een uitdaging voor Michelle, die na wat rondbellen contact legde met de al decennia geleden geëmigreerde Duitse slagwerker Matthias, die ergens in uptown Kingston zou wonen en Laura uit de brand kon helpen. Daarmee begon een hoogtepunt van haar reis, vertelt Laura: “Niemand wist eigenlijk precies waar hij woonde, maar we moesten met een taxi de bergen in. Die wegen zaten vol grote gaten en je kon eigenlijk niet met twee auto’s naast elkaar rijden zonder in het ravijn te belanden. Bij een bepaalde schildering moesten we stoppen, iemand bellen en dan zouden we worden opgehaald. Tijdens het wachten werd een klein stalletje waar van alles verkocht werd geopend en allerlei mensen knoopten gesprekjes met ons aan. Als toerist zou je daar vast nooit stoppen, maar het was juist heel leuk en iedereen was hartstikke aardig. Vervolgens werden we opgehaald door een  superjamaicaanse witte man met dikke dreads en nog maar een klein spoortje van een Duits accent. Toen we daarna een minuut of tien door het bos liepen passeerden we allerlei huisjes en hutjes en dat was bijzonder. Als ik ergens ben vraag ik me altijd af hoe het ware leven er op zo’n plek uitziet. Ik hou niet zo van die toeristenplekken, want die kan ik thuis ook opzoeken. Dit was juist een perfecte manier om te ervaren hoe het er écht aan toe gaat. Matthias ‘studio’ bleek te bestaan uit een paar betonnen muurtjes met een dak van verroest metaalplaat en was ook keuken, slaapkamer en opslag. Alles in één. Je kunt je nauwelijks voorstellen dat iemand daar al tien jaar zou wonen, maar hij deed het gewoon. Hij was heel aardig en had koffers vol oud slagwerk. Precies wat we nodig hadden voor een stuk met veel slagwerk en junk-percussion. En een kleine djembé waar ik erg blij mee was. Het was anders dan ik me had voorgesteld, maar we moesten tijdens deze reis onze verwachtingen voortdurend bijstellen en dat maakte het eigenlijk juist heel leuk.”
 
Leven zonder angst

Mooi op tijd voor twee dagen waarop ook de ‘gewone Jamaicaan’ kan komen kijken en luisteren naar de muzikanten uit Nederland. Want in het Emancipation Park in Kingston en Harmony Beach Park in kustplaats Montego Bay verzorgt het Ensemble concerten waarbij het podium gedeeld wordt met lokale artiesten. Het publiek is reuze nieuwsgierig. Zo voelt Laura Trompetter dat een flink op haar slagwerk meppende vrouw bepaald geen alledaags beeld is. Instrumenten als de fagot kent de gemiddelde Jamaicaan nauwelijks en ook Felix’ contrabas brengt menigeen in verwarring. Vooral wanneer hij zijn partijen strijkt. Die ‘stick’ kennen ze niet merkt hij en menigmaal wordt hij aangesproken met ‘chello-man’. Maar vooral het enthousiasme van het publiek is ze bijgebleven en hoe dat gedeeld wordt. Waar het Nederlandse publiek van het Ensemble hooguit iets durft te fluisteren, laten de Jamaicanen luidkeels horen wat ze ervan vinden. Die openhartigheid en het optimisme van vrijwel alle mensen die ze ontmoette zijn voor Laura het belangrijkste dat ze mee terugnam van haar reis. “Er gebeurden zo veel onverwachte dingen, niet altijd helemaal leuk, waardoor we helemaal in het moment leefden. En het voelde alsof iedereen dat deed. Niet alleen de groep, maar ook de Jamaicanen zelf. En waar we ook waren, ze leken vol in het leven te staan. Ze zongen tijdens het boodschappen doen in de supermarkt, maar voerden ook heel diepe gesprekken met je. Genieten van het leven en niet bang zijn, da’s misschien wel de grootste boodschap die ik heb gekregen.”
Felix beaamt hoe belangrijk muziek daarbij is. “Het is veel meer dan muziek alleen. Het is hun cultuur en wat je ook doet; reggae  is overal.”
 
Kingston Social Club

Bij de twee concerten waren, naast jong aanstormend talent als Aza Lineage, Micah Shemaiah, Kerry Lopez en Amanda Vibez, ook een paar heuse sterren van de partij. De succesvolste was rootszanger Luciano, die ook internationaal al zo’n dertig jaar geleden doorbrak. Anthony ‘Lone Ranger’ Waldron scoorde als toaster (Jamaicaanse rappers avant la lettre) dankzij zijn humoristische teksten en fantastische flow al in de jaren zeventig zijn eerste hits. Zowel Felix als Bas noemen terugkijkend nadrukkelijk de betrokkenheid van Kiddus I en zijn bandleden. De als Frank Dowding geboren Kiddus I geniet al decennia vooral een status als cultheld. Buiten Jamaica kenden we deze devote rasta vrijwel alleen dankzij het nummer Graduation In Zion, dat in de soundtrack van reggaefilm Rockers belandde. De afgelopen jaren echter is hij een van de vaste waarden in het succesvolle ‘gelegenheidscollectief’ Inna de Yard. Naast Kiddus I vinden we in deze ‘Kingston Social Club’ veteranen als Cedric Myton (Congos), Ken Boothe, Winston McAnuff en zanggroep The Viceroys.
Het feit dat juist deze Kiddus I voor deze gelegenheid naar Nederland komt, maakt de Jamaica-concertreeks van het NBE al bijvoorbaat bijzonder. Maar dat geldt eveneens voor Queen Omega, die hem zal vergezellen. De als Jeneile Osborne op Trinidad geboren zangeres begon in soca- en calypsobands, maar concentreerde zich na haar aanname van het rastageloof op rootsreggae en maakte inmiddels een half dozijn goed ontvangen albums.
 
De ingevlogen vocalisten zijn tijdens de tour de authentieke Jamaicaanse component, maar bepalend zullen ook vooral de aldaar opgedane inspiratie en ervaring van de orkestleden zelf zijn. De unieke sfeer van het eiland en het bezoek door het orkest zal ook op andere manieren voelbaar zijn tijdens de concerten verklapt Bas Duister, die met een kleine afvaardiging iets langer op Jamaica bleef om de optredens verder voor te bereiden, maar veel wil hij er niet over kwijt. Gelijk heeft hij, verrassingen horen nu eenmaal bij de voorstellingen van het Nederlands Blazers Ensemble.
 
Voor meer informatie over Made in Jamaica, de speeldata en locaties: www.nbe.nl