Kyshona: helende muziek

Akkoorden en woorden helpen oorlogsveteranen, gevangenen en personen die gebukt gaan onder een burn-out. “Muziek heeft helende kracht”, zegt de Amerikaanse gospel- en soulmuzikante Kyshona Armstrong. Als muziektherapeute helpt ze op een bijzondere manier om te gaan met mentale wonden. Dat doet ze ook op het podium.

Tekst Steven Walte

Zonnestralen vallen in Kyshona’s zogeheten zonnekamer. “De portiek van mijn huis in Nashville is omgebouwd. Overal glas en planten. Ik zit en werk hier graag”, zegt ze tijdens het zoomgesprek. Ze is muziektherapeute en van daaruit langzaamaan ook artieste geworden. Via songwriting wil ze haar patiënten helpen barrières te doorbreken en zelfvertrouwen te kweken. Haar nummers zijn gebaseerd op de verhalen die ze hoort en de ontmoetingen die ze heeft in klinieken en dergelijke. Niet zelden komen cliënten zelf met ideeën voor tekst en melodie.
“Ik gebruik muziek om niet-muzikale doelen te behalen. Het draait om herstel voor mensen die een trauma hebben opgelopen. De achtergronden van die mensen zijn zeer divers. Het kan revalidatie zijn, het vinden van zelfvertrouwen, werken aan vergiffenis voor anderen én zichzelf, of leren zich te uiten.” De ervaringen die ze opdeed bij het geven van therapie bleken een vruchtbare bodem voor het schrijven van eigen nummers.

Is dat niet teren op ellende van anderen?
“De nummers zijn niet letterlijk hun verhaal. Hun verhalen geven input voor een song. En mensen groeien daardoor, merk ik. Zo begeleidde ik in Nashville ooit een klasje vrouwelijke gevangenen. Gezamenlijk kwamen we tot een mooie song. Tijdens een tour in Engeland zong ik dat. Toen ik het hen later vertelde, zag ik eerst ongeloof op hun gezichten. Ze konden nauwelijks geloven dat mensen in dat verre land hun verhaal hadden gehoord. Toen dat besef indaalde brak de zon door op hun gezicht. Ze gingen rechtop zitten. Ze waren trots. ‘We moeten meer songs schrijven’, riepen ze.
Een ander voorbeeld. Ik gaf in Davidson County Jail in Lexington therapie aan een drugsverslaafde vrouw. Haar zelfbeeld was niet goed. We gingen zitten en deden een brain dump. Daarbij schrijf je alles op wat in je hoofd zit. Vervolgens pikten we een onderwerp uit die brij aan woorden. De zoektocht die volgde leverde poëzie op. Nadat ze voorwaardelijk was vrijgelaten, zocht ze contact met mij. Haar hele schrift stond vol met dichtwerk en liedteksten. Ze vroeg om hulp om daar iets mee te doen. Daaruit zijn een boek en een compleet album voortgekomen. Schrijven hielp haar om weer in contact te komen met haar kinderen en vergeving te vragen. Maar het liet ook zien dat iemand niet voor altijd het label van misdadiger of verslaafde hoeft te dragen. Iemand is ook een mens. Letsel, schaamte, trauma… er zijn diverse redenen waarom personen geblokkeerd in het leven staan. Woorden hebben dan betekenis en kunnen iemand verder helpen. Velen denken dat hun verhaal niet belangrijk is, maar ieders verhaal is het waard om gehoord te worden. Misschien kun je er anderen weer mee op het juiste pad krijgen en hoop geven. In elk geval is het goed voor de persoon zelf. Die wil ik een stem geven.”

Swifties
Zelf was ze niet uit het muzikantenhout gesneden, dacht ze. “Mijn stem was niet meer dan een therapeutisch stuk gereedschap. Als je aan een ziekbed zit of in een behandelkamer staat, zing je toch op een andere manier dan op een podium of in een opnamestudio. Werken in de mentale zorg is dankbaar werk, maar geen sinecure. Al die verhalen over trauma’s zorgden er ook voor dat ik een uitlaadklep nodig had. Op een dag ging ik naar zo’n open mike-avond in een café in Atalanta. Eigenlijk ben ik heel introvert, dus dat was heel eng. Maar het bleek te werken voor mij. Ik ben dus een beetje het artiestenvak ingerold en ontdekte ik dat het schrijven ook mij verder hielp. Nog steeds voel ik zenuwen als ik een podium opstap. Gelukkig maar, want als dat niet zo was, betekende dat dat ik de passie voor muziek kwijt zou zijn. Bij een concert moet ik mezelf niet in de weg staan. Dat zeg ik ook tegen mezelf. Ik ben er om mensen met mijn teksten verder te helpen. Op een bepaalde manier geef ik muziektherapie op de bühne. Therapie voor het publiek, maar dus ook voor mezelf, met al mijn onzekerheden. Taylor Swift heeft Swifties, ik heb patiënten als aanhang”, grapt ze, “Dat bedoel ik echt niet op een negatieve manier”, voegt ze er snel aan toe. “Ik hoop dat mijn publiek na een concert een connectie voelt. Een innerlijke connectie, maar ook een verbinding met anderen. Tegenwoordig hebben we als mensen muren opgetrokken. De politiek speelt daarin ook een rol. Ondanks alle technologie dreigt vervreemding van elkaar. Daarmee verlies je niet alleen de ander, maar ook jezelf. Hopelijk gaan mensen met elkaar in gesprek. We hebben elkaar nodig. Individualisme is killing. Na afloop van een show probeer ik ook altijd met mijn publiek en luisteraars te spreken.”

En die volgers helpen haar op hun beurt ook. In de coronaperiode viel Kyshona in een diep gat. Ze ervoer een mentale en creatieve blokkade. Depressie sloeg toe, tot ze een noodkreet de wereld inzond. “Ik zei tegen mijn volgers dat ik worstelde. Er kwam geen woord meer uit mijn pen. Ik vroeg hen of we samen konden schrijven. Een poging de boel weer op de rails te krijgen. De reacties stroomden binnen via mail, via Zoom, en van overal. Het hielp mij er weer bovenop. De woorden kwamen terug.”
De missie om anderen te helpen stopt niet bij een opgenomen album, in een concertzaal of een behandelkamer. Waar ze optreedt probeert Kyshona vaak iets voor de lokale gemeenschap te doen. “Ik wil mensen leren kennen. Dus ik ga wijken in, spreek personen, schrijf met ze en breng dan dat gezamenlijke nummer live op het podium. Helaas kan ik dat niet doen tijdens mijn optredens in november in Groningen en Nijmegen. Zo’n lokale sessie vraagt tijd en die ontbreekt tijdens het korte bezoek aan Nederland. En er is ook een taalbarrière. Dus gun me wat tijd om Nederlands te leren.”

Familie
Eerder dit jaar verscheen het album Legacy. Uitkomst van het speuren naar haar familiegeschiedenis. Muziek zit en zat in de Armstrong-familie. Haar vader en opa zongen in een gospelkwartet. Ze ontdekte ook dat het schrijf- en zangduo Nick Ashford en Valerie Simpson (bekend van onder meer Ain't No Mountain High Enough, Solid, Reach Out and Touch Somebody’s Hand en I'm Every Woman) familie van haar is. Ze stuitte ook op donkere pagina’s uit de historie. “Het slavernijverleden. Wist je dat na de afschaffing van de slavernij de voorheen tot slaafgemaakten veertig hectare grond en een ezel kregen? De regering trok die regeling echter in. Het vreemde is dat mijn overgrootvader 175 hectare land bezat. Hoe dan? Zo veel, maar uiteindelijk eindigde de familie met twee hectare. Wat is daar gebeurd? Het zijn pijnlijke gebeurtenissen en ik hoop alle geheimen uit die tijd ooit eens te ontrafelen.”

Kyshona live: 1 november in Merleyn, Nijmegen; 2 november op TakeRoot, Oosterpoort, Groningen.