Iris DeMent: gemengde gevoelens

Als songwriter is ze niet heel erg productief. Sinds haar debuut Infamous Angel (1992) verschenen er vijf albums, waarvan twee met materiaal van anderen. Maar als Iris DeMent (62) het tijd vindt voor nieuwe songs dan heeft ze ook wat te zeggen. Zaterdag 21 oktober is ze een van de headliners op Ramblin Roots in TivoliVredenburg.

Tekst Louis Nouws Foto Dasha Brown

I got so down and troubled/I nearly lost my head
I started wakin' every morning/Filled with sadness, fear and dread
The world I took for granted/Was crashing to the ground
And I realized I might not live long enough/To ever see it turn around
(Workin’ On A World)
 
Het openingsnummer van het begin dit jaar verschenen Workin’ On A World laat geen misverstand bestaan over de noodzaak van het album.
“Sommige nummers had ik al opgenomen voordat ik wist dat ik dit album zou maken. Het titelnummer had ik al in november 2016 geschreven toen onze vorige, hoe zou je hem moeten noemen, aanfluiting van een president werd gekozen. Een behoorlijk dreun voor iedereen die waarde hecht aan een fatsoenlijke democratie. Met dat nummer begon het denken in mijn hoofd over het nieuwe album en de songs die daarop moesten komen te staan.”
 
We spreken elkaar via een Zoomverbinding. Ze komt dit najaar naar Nederland en België voor drie concerten, onder meer op Rambin Roots in Utrecht. Op de voorloper van dat festival zag ik haar tijdens Blue Highways in 2008. Ik herinner me songs die ze alleen achter de piano ten gehore bracht met een emotionele kracht die door merg en been ging. Ze had een paar jaar eerder het album Lifeline (2004) uitgebracht, een verzameling oude kerkliederen die haar moeder aan de piano zong wanneer het haar allemaal teveel werd. Voor Iris had het album niet zozeer met het geloof te maken, de songs brachten haar vooral verlichting, want ze ging door moeilijke tijden.
Iris DeMent was de jongste in een gezin van veertien kinderen waarin het geloof een zeer grote rol speelde. Van kleins af aan deed ze, net als haar moeder, niets liever dan zingen. Via open mic-avonden in Kansas City, waar ze was gaan studeren, trok ze met een handvol zelfgeschreven liedjes naar Nashville om te kijken of ze van haar hobby haar beroep kon maken. Haar debuut Infamous Angel (1992), geproduceerd door Jim Rooney die naam maakte met fraaie albums van onder meer Townes Van Zandt, Robert Earl Keen, David Olney en Nanci Griffith, telt nummers die in de traditie staan van de zogenaamde old-time music uit de eerste helft van de vorige eeuw.  
Amper een jaar later kwam ze op de proppen het al even geweldige My Life en weer drie jaar later volgde The Way I Should, waarop de akoestische instrumentatie was ingeruild voor een countryrockachtige begeleiding en ze verraste met het bijtende Wasteland Of The Free, een protestsong waar Dylan een flinke punt aan kon zuigen.
 
We got politicians running races on corporate cash
Now don't tell me they don't turn around and kiss them peoples' ass
You may call me old-fashioned
But that don't fit my picture of a true democracy
And it feels like I am living in the wasteland of the free
(Wasteland Of The Free)
 
Al snel daarop kreeg ze haar bekomst van de muziekindustrie. Bij veel platenfirma’s draait het uiteindelijk toch om geld. Sindsdien brengt ze met flinke tussenpozen albums uit op haar eigen label FlariElla, een verwijzing naar de voornaam van haar moeder. Ze is getrouwd met singer-songwriter Greg Brown en woont in Iowa.
 
Workin’ On A World is het eerste album met nieuwe songs sinds Sing The Delta (2012). Waarom duurde het zolang?
“Het is gek dat het schrijven van songs zo wordt opgehangen aan een tijdlijn. Ik krijg deze vraag natuurlijk vaker. In een zakelijk perspectief snap ik hem ook wel, maar creatief gezien… Things take what they take. Ik heb dat voor mezelf allang onderkend en ik maak me er niet druk meer om. Je kunt het verschijnen van albums ophangen aan een carrière, maar je kunt dat ook doen aan een leven. Dan voelt het anders. Als ik genoeg liedjes heb om een album te vullen en die liedjes lijken ook betekenis te hebben op dat moment, dat besluit ik een plaat uit te brengen.”
 
In de liner notes van een van je vorige albums noemde je jezelf een songwaiter in plaats van een songwriter.
“Het voelt zo. Schrijven is iets actiefs, maar wachten eigenlijk ook, al lijkt dat natuurlijk niet zo. Nu je dit weer in mijn herinnering brengt, moet ik ook denken aan opdienen. Ik heb heel veel in restaurants gewerkt als waitress. En serveren is eigenlijk wat ik doe met liedjes. Ik lever ze af bij de luisteraar. Al moet ik bekennen dat er nooit eerder zo over had nagedacht.”
 
Hoe komt de inspiratie? Ga je er iedere dag voor zitten?
“Zo’n songschrijver ben ik nooit geweest. Ik heb het weleens geprobeerd hoor, maar bij mij werkt dat niet. Ik ben 62 en heb me neergelegd bij mijn manier van werken. Soms komt er iets langs dat me grijpt. Als het beklijft ga ik daar dagelijks mee verder. Je kijkt er steeds weer naar, herschrijft zinnen.
Voordat ik het plan kreeg Workin’ On A World uit te brengen, had ik al een aantal nummers opgenomen. Vervolgens ga je nadenken over wat nog meer nodig is. Wat maakt het album rond. Ik had nog genoeg aanzetten voor nummers liggen en die ben ik in een paar maanden gaan afmaken.
Een song schrijf ik altijd eerst voor mezelf. Je wilt natuurlijk dat een nummer meer mensen gaat bereiken, maar ik ben de eerste persoon waar het langs moet. Ik zing het heel vaak voor mezelf voordat ik besluit het op te nemen.”
 
De Trumpjaren moeten verschrikkelijk voor je zijn geweest.
“Ach man het gaat maar door. Het is op dit moment misschien wel angstiger dan ooit, omdat de bal die hij in beweging heeft gebracht blijft doorrollen. We zitten als land in grote moeilijkheden en we hebben geen zekerheid dat het niet weer vreselijk misgaat bij de volgende verkiezingen. Ik woon in Iowa en die staat is dieprood Republikeins gekleurd. Ook kinderen mogen hier nu wapens dragen.”

I'm going down to sing in Texas where anybody can carry a gun
But we will all be so much safer there, the biggest lie under the sun
Go ahead and shoot me if it floats your little boat
But I'll live by my conscience even if that's all she wrote
(Going Down To Sing In Texas)
 
In Going Down To Sing In Texas spreek je je fel uit tegen wapenbezit en nog een paar andere zaken zoals moslimhaat. Lucht het je ook op door over zulke zaken te zingen?
“Ik heb het altijd in me gehad om me uit te spreken, waarschijnlijk door toedoen van mijn moeder die altijd alles benoemde, ook zaken die eng waren of verdrietig. Het hoort bij mijn levenshouding en ik ben zo vrij te denken dat dat goed is. Het helpt mij in ieder geval. Dus in het nummer uit ik deels mijn zorgen over wapenbezit en de vrees dat je zomaar kunt worden neergeschoten. Aan de andere kant kom ik tegemoet aan de noodzaak, of plicht zo je wilt, om duidelijk te maken aan welke kant ik sta. Dan kom je bij het moeilijke punt dat het niet meer zo vanzelfsprekend is om voor je mening uit te komen. Ik ben ook best bang hoor, maar ik heb besloten dat ik me niet ga terugtrekken in een kamertje en mijn mond ga houden. Er wordt nu zo getornd aan basale mensenrechten.
De songs op het album zijn een mix van gevoelens. Aan de ene kant heb ik grote zorgen over de horrorshow waarin we zitten, aan de andere kant blijf ik hoop houden, want er zijn ook zo veel goede mensen. We hebben überhaupt de plicht om iets te doen. Wat betreft de toekomst ben ik niet eens zo bezorgd voor mezelf, Greg en ik heb mooie levens gehad, maar wat laten we achter voor onze kinderen en kleinkinderen? Daar lig ik ’s nachts geregeld wakker van, dat mag je gerust weten.”

Het volledige interview met Iris DeMent is de lezen in het nummer van Heaven magazine dat nu verkrijgbaar is in de winkel en via onze webshop.

Iris DeMent live: 20 oktober in de Stadsschouwburg, Groningen; 21 oktober op Ramblin’ Roots in TivoliVredenburg, Utrecht; 25 oktober in de Stadsschouwburg, Mechelen.