Gospel, een fraaie tentoonstelling

Het mooiste moment beleef ik als ik recht tegenover een levensgroot geprojecteerde Sister Rosetta Tharpe sta die me zo persoonlijk toezingt zichzelf begeleidend op elektrische gitaar. Gospel is muziek en de grote kracht van de tentoonstelling ‘Gospel. Muzikale reis van kracht en hoop’ in Museum Catharijne Convent in Utrecht is dat die muziek alom te horen is via je koptelefoon.

Natuurlijk krijg je daarnaast genoeg mee over het ontstaan van gospel – in de jaren vijftig en zestig van de negentiende eeuw in het noorden van de VS. Over het verschil tussen gospel en spirituals – waarbij een mij bekend gezicht in de begeleidende film de diverse percussie-instrumenten bespeelt die de tot slaafgemaakten meenamen uit Afrika.

Aan het taalgebruik wijdt de tentoonstelling een klein bordje, nabij een projectie van een felle discussie tussen twee blanken in de VS in de jaren zestig van de vorige eeuw, waarbij het woord negro meermaals valt. Nu een taboewoord. Maar een tentoonstelling die teruggrijpt op het verleden ontkomt er niet aan zulke beelden te tonen. Gelukkig, want niemand schiet iets op met censuur. Geschiedenis moet niet worden geschrapt, maar worden geherinterpreteerd. Negers zijn nu zwarten, blanken zijn witten en slaven tot slaafgemaakten.
 
De tentoonstelling begint met een ode aan Oh Happy Day, dat in de versie van The Edwin Hawkins Singers een absolute wereldhit werd in de jaren zeventig. Voor veel bezoekers van de tentoonstelling waarschijnlijk hun eerste kennismaking met gospel.
Daarna volgen we de muzikale reis via de pioniers Thomas Dorsey, Clara Ward en Sister Rosetta Tharpe. The Fisk Singers komen uitgebreid aan bod, die eind vorige eeuw ook in ons land furore maakten en zelfs werden uitgenodigd om te komen zingen aan het hof van Willem 3. Veel aandacht is er ook voor Mahalia Jackson, die in de jaren vijftig ons land op stelten zette, met prachtige beelden van een concert in de Jaarbeurs waarbij het stijve Nederlandse kerkvolk meegaat in haar enthousiasme.
 
In de jaren zestig van de vorige eeuw was gospel de muziek van de Amerikaanse burgerrechtenbeweging. Ook daarin speelde Mahalia Jackson een grote rol. Want hoe gevierd ze ook was, ze had dagelijks te maken met racisme. The Staple Singers onderhielden vriendschappelijke banden met Marten Luther King, de grote voorvechter van de geweldloze strijd van de zwarte bevolking voor gelijke rechten. De muziek is niet los te zien van die maatschappelijke context en speelt ook nu weer een rol in de Black Lives Matter-protesten.
 
De meeste gospelzangers zijn zwart, maar de muziek had natuurlijk haar invloed op andere muziekgenres en witte Amerikanen zoals Elvis en Johnny Cash. In Amerika maakt men nog onderscheid tussen zwarte en witte gospel, zo leerde ik.
Wat is de grote kracht van het genre?, vraagt co-curator Shirma Rouse in een van de laatste zalen op weg naar de uitgang. Het antwoord dat ze krijgt is dat de muziek vrij is. En muziek die vrij is maakt vrij.
En blij.
 
Gospel. Muzikale reis van kracht en hoop is tot 10 april te zien in Museum Catharijne Convent in Utrecht.