Captain Beefheart blijft de gemoederen bezighouden

Het is bijna 23 jaar geleden dat Don (van) Vliet, alias Captain Beefheart, overleed. Maar zijn muziek is nog steeds volledig relevant en blijft de gemoederen van de fans bezighouden. Onlangs had ik een online-gesprek met zo’n liefhebber. Toen hij min of meer bij toeval aangaf dat hij Beefheart heel hoog heeft zitten, liet ik hem weten dat Shiny Beast voor mij de beste plaat aller tijden is. Daarna ontstond de volgende mailwisseling, die ongewijzigd is weergegeven (inclusief tik- en taalfouten).

Door Kees van Wee

Hij: Ja, shiny beast is een fantastisch album, gevarieerd en kleurijker dan bijv. doc at the radar station, wat ik ook een heel mooi album vind. Ook bruce fowler die bij zappa ook speelde is fantastisch op de trombone. Overigens zijn verschillende nummers eerder gedaan (dacht ik) maar komen meer tot hun recht op shiny beast. Ik las nog een boek van zoot horn rollo (van de tijd van trout mask replica) die er wat minder over dacht, maar was ik het dus niet mee eens, maar ik kan er over doorgaan en doorgaan ...
 
Ik: Dat boek van Zoot Horn Rollo heb ik ook, fascinerend leesvoer. Er is inderdaad een eerdere versie van Shiny Beast, die heet Bat Chain Puller. Die was voor het label van Zappa maar is vanwege contractuele problemen in eerste instantie niet uitgebracht. Een jaar of acht geleden (meen ik) is hij alsnog verschenen. Deels overlappend qua nummers, maar ook andere dingen en absoluut de moeite waard. Er is ook een soort bootleg met een groene hoes (heb ik ook) maar die is net weer even anders en heeft slecht geluid. Trout Mask Replica vind ik trouwens niet echt goed, te freaky en absoluut niet het meesterwerk dat sommigen erin horen. Doc at the Radar Station is weer wel erg sterk en Clear Spot vind ik fenomenaal. De twee platen die zijn begeleidingsband heeft gemaakt onder de naam Mallard zijn trouwens ook fantastisch (samen uitgebracht op 1 cd).
 
Bij trout mask replica heb ik ook begrepen dat de muzikanten als het ware afzonderlijk, ieder hun eigen partij speelden en dan samen. Het is denk ook meer een bizarre plaat die een soort cultstatus heeft. Wat ik vooral leuk vind is het verhaal er omheen. Dat bijvoorbeeld Don zappa die producer was een rekening stuurde met daarop ook een bedrag voor een boomchirurg en zappa betaalt dat dan zonder blikken of blozen. Fantatisch. Ik had/heb geloof ik nog de double feature van clearspot en spotlight kid, volgens mij meer Don als rhythm en blues man. Mallard heb ik van gehoord maar ken ik niet echt. Zal eens kijken.
 
Ja, inderdaad een cultplaat, absoluut uniek, heel bijzonder, maar wel zwaar overgewaardeerd als je het mij vraagt. Toen popmagazine Heaven (waar ik al ruim 25 jaar als vrijwilliger voor schrijf) een toptien plaatste van overgewaardeerde platen, stond Trout Mask Replica op 1.
 
Haha, ja ik denk ook dat mensen dat niet echt kunnen beoordelen. Don van vliet had een hoog IQ, maar iemand zei ooit tegen mij dat je voor trout masp replica een IQ van 200 nodig had om het te begrijpen. Ik vind het overigens ook knap dat je er als muzikant tegen kan, ik zou er doodmoe van worden. Als je bijvoorbeeld icecream for crow hebt dan vind ik ink mathematics en the witch doctor life prachtig, maar er staan zulke bizarre stukken op waar ik niet naar kan luisteren. Iemand die meer een mainstream smaak heeft liet ik het een keer horen en hij zei dat hij ermee terug zou gaan naar de winkel.
 
Ik heb de indruk dat Beefheart soms maar wat aanrommelde. Hij kon bijvoorbeeld absoluut geen saxofoon spelen maar deed het wel. Daarna kon hij nooit reproduceren wat hij had gedaan. Hij gaf zijn muzikanten soms ook heel bizarre instructies. Speel dit alsof je buikpijn hebt omdat je een dode kip hebt gegeten (of zoiets). Zo kreeg je de meest onlogische opvolgingen van tonen. En dat werd dan de song. Icecream for Crow heeft heel goede nummers (Anton Corbijn heeft nog een video gemaakt ter promotie van een van de songs), maar ook wat mindere momenten. Ik kan me goed voorstellen dat iemand die Beefheart voor het eerst hoort, gillend wegloopt. Maar voor mij staat een groot deel van zijn muziek nog steeds recht overeind. John Peel zei dat als er één genie is in de popmuziek het Don Vliet is (‘van’ kwam er pas later bij). Voor mij is hij genie en charlatan, uniek en onnavolgbaar.
 
Ik ben het er in grote lijnen wel mee eens. Dat saxofoon spelen was idd niet echt bijzonder. Voor mij is hij vooral geniaal omdat hij in feite (terwijl hij wist dat hij de blues niet kon "verbeteren", dus zoals bijvoorbeeld zoals howlin wolf zong of de oude delta blues van charlie patton) het genre op het gebied van ritme heeft vernieuwd, Dat springerige ritme is echt brilliant in mijn ogen. Bijvoorbeeld van shiny beast denk ik dat nummer Floppy boot stomp (ook heel beeldend dat nummer). Als je op dat niveau, dus een stijlelement toe kan voegen dat is van een hogere orde, ipv "alleen" een speciale sound of zo. Verder is het idd dat hij dingen niet kon reproduceren omdat hij ook niet zijn instrument stemde, hij dacht meer denk ik als schilder maar dan met klanken. Maar de rhythm en blues van bepaalde platen is weer vrij standaard waarbij dan vooral zijn stem apart is.
 
Je analyse klopt wel, denk ik. Howlin’ Wolf was inderdaad een grote invloed, dat hoor je duidelijk terug. Wat Beefheart toevoegde was inderdaad bijzondere ritmiek. Plus zowel genialiteit als onkunde. Wat uiteindelijk leidde tot volstrekt unieke muziek. Die ritmiek kwam trouwens van heel opmerkelijke dingen. Zoals de ruitenwissers van een auto.
 
Interessant dat idee van genialiteit en onkunde het doet me denken aan robert fripp met zijn idee van georganiseerde chaos, weten wat je doet maar toch ook weer niet. Ook zo iemand als ian dury die eigenlijk een beetje als anarchist element het gestructureerde ontregelt. Ja, de inspiratie kan overal vandaan komen (ruitenwissers), je moet er alleen iets mee kunnen doen, out of the box denk ik denken. Het doet me denken aan johnny cash waar zijn schoenen ritmisch worden gelapt (get rhythm). Overigens vond ik ook een hele leuke die van eye of the tiger, in het ritme hoor je de bokser ...
 
Ja, en bij het ritme van veel countrymuziek denk je meteen dat je aan het paardrijden bent. Exposure van Robert Fripp heb ik trouwens ook heel hoog zitten (met zang van Peter Hammill, ook een held, en een van The Roches), evenals Larks Tongues in Aspic van King Crimson.
 
Exposure ken ik niet, wel Larks tongues in aspic. Ik sprak vroeger iemand die daar live bij was geweest, had indruk gemaakt.
 
Kan ik me voorstellen. Ga nu naar bed, welterusten!
 
Ok, welterusten tot de volgende keer!