Ben Caplan: Folkrock met een zigeunerziel

Een diepe stem, een gevarieerde verzameling songs en een indrukwekkende baard. De Canadees Ben Caplan onderscheidt zich in meerdere opzichten en heeft terecht zijn eigen plek verworven in de muziekwereld. Singersongwriterliedjes, Tom Waits-achtige rauwheid, Balkanklanken… zijn spectrum is breed.

Tekst Kees van Wee

Ben Caplan is opgegroeid in Hamilton, Ontario en woont tegenwoordig in Halifax, Nova Scotia. Tijdens zijn studietijd besloot hij te kiezen voor de muziek, want daar lagen zijn ambities, en dan kun je er maar beter vol voor gaan. Sinds 2006 tourt hij en zijn eerste album kwam uit in 2011.
 
Dankbaar publiek
Met dat eerste album, In The Time Of Great Remembering, zet hij zichzelf meteen stevig op de kaart. De muziek is soms rootsy maar we horen ook balkanklanken en echo’s van zigeunerjazz, waardoor het album niet alleen in americanakringen in de smaak valt. Caplan valt op en mag in 2012 een optreden geven op Vlieland tijdens het festival Into The Great Wide Open. Volgens de Volkskrant noemde hij dat toen het mooiste optreden van zijn leven. Nederlanders vormen een dankbaar publiek, laat hij in een interview met Blues Magazine weten. ‘Overal in Europa is het weer anders en qua aandachtig luisteren is het Nederlandse publiek fijner dan het thuispubliek, maar wel weer rumoeriger dan bijvoorbeeld het Duitse publiek. Maar ik moet zeggen dat het overal steeds beter gaat, mensen kennen me steeds meer en komen nu echt om naar mij en mijn muziek te luisteren.’
 
Stem als een instrument
Caplan heeft een brede smaak en luistert naar van alles. Van balkanmuziek, Argentijnse tango’s, klezmer en klassiek tot Eels en Joni Mitchell. Sommige nummers van zijn debuut roepen ook associaties op met Tom Waits. Luister bijvoorbeeld naar de diepe, rauwe praatzang van Bang To Break The Drum. Sommigen moeten ook aan Nick Cave denken.
Die vergelijkingen vindt hij geen probleem, laat hij indertijd aan Blues Magazine weten. ‘Eigenlijk voel ik me wel gevleid door die vergelijking met Tom Waits, maar ik heb eerlijk gezegd wat minder met Nick Cave. Ik vind zijn muziek goed hoor, daar niet van. Ik ben natuurlijk beïnvloed door Tom, hoewel ik mezelf veel folkier vind en minder bluesy. Maar een begrijpelijke vergelijking, we zitten nu eenmaal dicht bij elkaar qua stijl. Ik ben evenzogoed beïnvloed door Louis Armstrong. Ik probeer mijn stem als een instrument te bespelen en ben daarbij op zoek naar een soort van eerlijkheid. Zeg maar een combinatie van een oprechte stijl van zingen met een bijzondere stemkwaliteit.’
 
Waits? Cave? Jan Douwe Kroeske, bij wie Caplan in september 2012 een 2 Meter Sessie doet, heeft heel andere associaties. ‘Beluister je de stem zonder naar het uiterlijk te kijken, dan moet je bij Ben Caplan denken aan een kruising van Tom Jones en Frank Sinatra. Kortom: een crooner die echt kan zingen!’
En hoe omschrijft Caplan zijn muziek zelf? Toen The Cairns Review hem dit vroeg, was zijn antwoord: ‘Dat vind ik altijd een moeilijke vraag. Ik noem het zelf folkrock met een zigeunerziel. Of dat een goede beschrijving is, weet ik niet. Ik zeg altijd tegen mensen: kom het gewoon zelf checken.’
 
Birds With Broken Wings
In 2015 - Caplan heeft er dan sinds zijn debuut al meer dan 1000 optredens op zitten en diverse prijzen gewonnen - verschijnt het tweede album: Birds With Broken Wings, dat volgens hem als belangrijkste thema’s ‘liefde, leven en het verval van de Westerse maatschappij’ heeft. De lijst met begeleiders is nog een stuk indrukwekkender dan die van de voorganger en telt zo’n 25 namen. Het instrumentarium varieert van blazers, strijkers, contrabas en accordeon tot vibrafoon en harp. Plus een door Caplan zelf bespeelde banjo, die onder andere een prominente rol heeft in het uptempo titelnummer, waarin de balkaninvloeden nog eens volop doorklinken.
 
Old Stock
Zijn derde album Old Stock komt uit in 2018. Opnieuw horen we een breed scala van stijlen en opnieuw is de zang indrukwekkend. Het album verhaalt van een Roemeens gezin dat Rusland ruim honderd jaar geleden moest onvluchten, wat wordt geïllustreerd door de zwart-witfoto op de hoes. Het project begint wanneer een bevriende regisseur Caplan vraagt om een theaterproductie te maken. Ze denken al snel aan een ‘jewish folk story’, maar de directe inspiratiebron is uiteindelijk de Syrische vluchtelingencrisis, en dan vooral de foto van het in Turkije aangespoelde jongetje. ‘We realiseerden ons dat wat er nu speelt honderd jaar geleden ook al speelde’, laat Caplan weten na afloop van een 2 Meter Sessie met de Amsterdam Klezmer Band. ‘De grote meerderheid van de mensen die op de vlucht zijn, die de Middellandse zee oversteken, zijn gewoon op zoek naar zekerheid, zodat ze een leven kunnen opbouwen voor hun kinderen en zichzelf. En als we het dan hebben over golven van mensen, dan ontdoe je ze volledig van hun menselijkheid.’
 
Relatiebreuk
In zijn teksten gaat Caplan zware thema’s duidelijk niet uit de weg. Zo gaat Drift Apart over een relatiebreuk.

When I wrote you that letter
You'd already made up your mind
All my words were written in vain
When I called you up that day
I was only calling up to say hello
But goodbye
Was the word that you'd been thinking 'bout for days

Het nummer is te vinden op zijn debuutalbum, maar ook op zijn meest recente werkstuk: Recollection, een sober album, waarop hij oude songs in een nieuw jasje steekt met piano of gitaar als belangrijkste instrument. Heel anders dan de voorgangers, minder indrukwekkend misschien, maar wel erg persoonlijk. Tja, je moet wat als je vanwege corona aan je huis (en je thuisstudio) bent gekluisterd.
 
Levenswijsheden
Niet al zijn teksten zijn overigens zwaarmoedig. Zo somt hij in Truth Doesn’t Live Here Anymore (te vinden op Old Stock) een aantal vermakelijke levenswijsheden op:
 
Always have a little bit of salt with your tequila
Don't smoke your stash if you're gonna be a deala'
Try to drink at least eight cups of water every day
Always keep your hockey stick on the ice
If you wanna cut once, ya better measure twice
There's no such thing as a lunch that's really free
 
De melodie is vrolijk en je zit al snel mee te deinen. Maar voordat het te gezellig wordt, volgt er toch een inhoudelijke boodschap:
 
‘An eye for an eye’ means fair compensation
It doesn't mean ‘take up arms with another nation’
Anything written down can be twisted apart
Don't be ashamed to talk about your mental health
Try to love your neighbor like ya love yourself
That one's in there, but it always gets forgotten

Truth doesn't live in a book, you find it in the little surprises
The Good Book is only a lens to focus the view
"Justice for all" is composed of the ugliest compromises
You can't only look at the lens, you gotta look through

Ja, Ben Caplan wil vermaken, maar hij heeft ook wat te melden.
 
Ben Caplan geeft in februari 2023 een serie concerten in Nederland en België, onder andere in Rotterdam (1 februari in Bird), Nijmegen (2 februari in Doornroosje), Alkmaar (3 februari in Victory Podium), Utrecht (8 februari in Tivoli Vredenburg), Eindhoven (10 februari in Effenaar) en Groningen (11 februari in SPOT/Nieuwe kerk).